Во септември, вооружените сили на Украина извршија неколку прецизни ракетни напади врз руски воени објекти во анектираниот Севастопол. За време на воздушниот напад во градот тие ја вклучуваат сирената, но граѓаните во привремено окупираниот Севастопол немаат каде да се сокријат од опасноста. Засолништа за бомби нема воопшто, или се заклучени или се несоодветни за престој на луѓето. Руските окупаторски власти се ослободија од одговорноста за подготовката на засолништата, наведувајќи ја високата цена. Непружањето на засолниште на локални жители за време на бомбардирање се смета за воено злосторство. Ова е само уште едно во низата руски воени злосторства во привремено окупираните територии во Украина.
Попладнето на 22 септември, по серијата ракетни напади врз седиштето на Црноморската флота на Руската Федерација во анектираниот Севастопол, во градот се слушна звук на сирена која ги повикува граѓаните да се засолнат. Но, многу луѓе од Севастопол не можеа да го направат тоа, пренесува Newsinfrance.com.
Еден од локалните жителки изјави за Радио Слобода дека во близина на нејзината куќа нема отворени засолништа за бомби. Затоа, таа и членовите на нејзиното семејство морале да останат дома. Во случај на повторна опасност, тие решиле да се засолнат на безбедно место во станот – подалеку од прозорците и зад два ѕида.
Во училиштето во Севастопол, кое се наоѓа веднаш до седиштето на Црноморската флота, на звукот на сирената учениците едноставно беа изнесени од училниците во ходникот. Според зборовите на родителите, децата стоеле таму додека не престанал сигналот. Се покажало дека училиштето нема подземно засолниште.
„Информациите од Министерството за образование се следни: нема засолништа за бомби и луѓето не се собираат. Во случај на аларм, едноставно ги изнесуваат во ходникот подалеку од прозорците. Самото училиште има простории во кои може да се сместат некои деца, но нема вентилација. Се препорачува само да застанете до ѕидовите. Во повеќето училишта е истиот проблем“, велат претставниците на матичната комисија на едно од класовите.
Жителка на Севастопол, која за време на воздушниот напад се нашла до засолниште за бомба во зградата на Малата академија на науките на авенијата „Генерал Острјаков“, обезбедувањето не ѝ дозволило да влезе внатре, објави локалниот канал „Телеграм“.
„Чуварот само грубо ме избрка и беше огорчен што стоев на територијата на рецепцијата, а не пред вратата на објектот со мало дете“, рече жената.
Во привремено окупираниот Севастопол, на посетителите на Палатата на културата не им било дозволено да влезат во блиското засолниште за време на предупредувањето за воздушен напад, пренесува Crimea Realii (веб портал, проект на Радио Слобода) и некои локални Телеграм канали, пренесува Украинска правда.
Телеграм каналот База објави видео, на кое маж, кој се претставува како вработен во заштитата од пожари, не им дозволува на посетителите на Рибарската палата на културата да го користат засолништето во зградата бидејќи „тоа е наменето само за вработените“.
Инцидентот во Рибарската палата на културата во Севастопол предизвика гнев во јавноста и барања за истрага од локалните жители. Вечерта на 25 септември, кога се огласи предупредувањето за воздушен напад во градот и сообраќајот беше прекинат, посетителите кои беа во Палатата на културата, меѓу кои имало жени и деца, беа принудени да ја напуштат зградата.
Очевидци велат дека маж, кој се претставил како службеник за заштита од пожари во Палатата, без објаснување им наредил на сите веднаш да излезат надвор. На прашањето за присуството на засолниште во зградата, човекот одговорил дека навистина имало, но е наменето исклучиво за вработените во Палатата на културата.
„Имате засолниште во вашите домови“, одговорил тој, игнорирајќи ги протестите и загриженоста на граѓаните.
Пријавата за постапките на вработената предизвика бран револт на социјалните мрежи. Многу корисници повикаа на одговорност од страна на администрацијата на Палас и побараа проверка на постапките на човекот, пренесува Авиа – про.
Состојбата ја доведува во прашање подготвеноста на некои јавни институции за вонредни ситуации и грижата за безбедноста на граѓаните. Локалните власти веќе најавија почеток на истрага за инцидентот. Подоцна, Михаило Развозајев, полномошникот на Кремљ и таканаречениот „глава“ на Севастопол, оваа ситуација ја нарече „екстремен идиотизам или намерно зло“ и рече дека „остро ќе се справи со тоа“.
По ракетниот напад на Севастопол, локалната јавност масовно почна да се жали на недостигот на пристап до засолништата и слабата чујност на сирените во некои области на градот. После тоа Развозајев призна дека засолништата во градот не биле подготвени за „реалноста“ на војната.
„Одвратни услови“
Проблемот не беше единствен. И покрај фактот што украинската армија ги погоди објектите на воената инфраструктура, многу жители на Севастопол решија, за секој случај, да откријат каде се наоѓаат и во каква состојба се најблиските засолништа за бомби. Граѓаните со кои разговараше дописникот на Радио Слобода известија дека резултатите од увидот се покажале депресивни.
„Ние немаме ништо. Ќе се сокријам во бањата ако треба. А на работа нема ни бања, па морам да се молам. Има подрум, но не е факт дека таму ќе биде нормално. Најблискиот подрум до мојата куќа е во зграда со сувомесни производи, таму околу еден километар. И не е јасно како да се стигне таму, кој ги има клучевите и дали има нешто таму“, рече локалната жителка Анастасија Ефремова.
Жител на Севастопол по име Кирил пријавил дека внимателно го проучувал огласот на влезовите во неговата област и открил дека во близина на неговата куќа има две засолништа. Во првиот, влезот е заклучен, до него стои знак:
„Клучот е во друштвото за управување, јавете се на телефон…“, но телефонскиот број не е наведен. „Вратата на вториот подрум е отворена, но се чувствувам ужасно кога одам таму. Изгледа како обичен стар подрум: темно, валкано, пајажина, стаорци“, рекол човекот.
„Имам засолниште за бомби во куќата спроти, таа е заклучена. Не знам каде е клучот. Мојот пријател е во соседната куќа. Таа вели дека таму е отворено, но условите се одвратни и нема да го пушти своето дете таму“, рече Владимир, кој живее во најгусто населената област Гагарински во градот.
„Сите засолништа се заклучени, не можете да влезете“, известува жител на улицата Героев во Брест на еден од телеграмските канали во градот: „Кому воопшто му требаш, зошто ќе те пукаат проектили за 10 милиони?
Вечерта на 25 септември, кога во градот уште еднаш се огласи сигналот за воздушен напад, вработен во Рибарскиот дом на културата на улицата Павла Корчагина одби да ги пушти родителите, кои дојдоа да ги земат децата по клубовите, да влезат во опремените засолниште. Тој се повика на наредбата на главниот инженер дека прифатилиштето е наменето само за вработените.
Жителите на Севастопол ги објавувам адресите на затворените засолништа за бомби на социјалните мрежи и објавувам фотографии и видеа од поплавени и расфрлани засолништа со мувлосани ѕидови. Да се биде во такви услови и на кратко е опасно по здравјето.
„Не можете да умрете од ракети, туку од туберкулоза и други заразени луѓе“, пишуваат жителите на градот.
Отворените засолништа за бомби понекогаш физички не можат да ги сместат сите.
„Конкретно, во нашата куќа, ниту жителите на нашата куќа нема да се вклопат во засолништето. Но, знаците висат. Не дај Боже, нешто ќе се случи – луѓето ќе се скршат меѓу себе. И таму нема да смеат странци, едноставно нема место. Има мала соба од 18 метри квадратни, а куќата е на пет ката. А каде сите ќе се кријат и прифаќаат други луѓе? Дури е страшно да се мисли како ќе изгледа“, вели тој Ина Јарковаја.
Гувернерот на Севастопол назначен од Русија, Михаил Развозаев, како одговор на жалбите, изјави дека „се поставуваат прашања од точка до точка“ во врска со достапноста на засолништата и дека „невозможно е да се предвиди сè“. Во исто време, тој всушност се ослободи од одговорноста да ги доведе засолништата во соодветна форма:
„Не чекајте некој да дојде и да направи довод на вода таму, да постави столици, подови и да направи вентилација. Невозможно е да се подобрат сите привремени засолништа како ова, потребни се милијарди“.
Година за подготовка
Првите воздушни напади врз воени објекти во Севастопол беа извршени летото минатата година. Тогаш нападите беа извршени со помош на беспилотни летала опремени со експлозив. По ова, окупаторските власти на градот презеле изградба на привремени засолништа во случај на повторени воздушни напади.
Севастопол беше речиси целосно уништен за време на Втората светска војна. Само 6 проценти од површината на станбениот фонд преживеа во градот. Од 1944 година до крајот на 1950-тите, централниот дел на градот и неколку станбени области биле обновени. Бидејќи Севастопол беше главната база на Црноморската флота во советските години и затоа се сметаше за потенцијална цел за напади од можен непријател, во градот беше создадена разгранета мрежа на засолништа за бомби заедно со изградбата на станбени згради и индустриски претпријатија. Во периодот на станбена изградба во 1960-тите и во следните децении, повеќе не се размислуваше за создавање на полноправни заштитни структури за цивилното население. Затоа, во сегашната војна, зачуваните (и почесто – едноставно напуштените) засолништа за бомби од Студената војна во центарот на градот и голем број стари области, како и подрумите од типични блок-куќи во остатокот од Севастопол, се користат за изградба на засолништа.
Михаил Развозаев во октомври минатата година изврши увид во прифатилиштата и утврди дека нивната состојба е незадоволителна, но ги повика граѓаните на трпеливост, мислејќи на недостигот на средства и големиот обем на работа. „За разбирање: во градот има повеќе од 3.600 станбени згради. Замислете колку персонал и време е потребно за да се исчистат сите подруми“, напиша службеникот на својот канал Телеграм.
Сепак, тагувањето на жителите на Севастопол за лошата состојба на засолништето покажува дека администрацијата поставена од Русија во изминатите 11 месеци не била доволна за да се средат лилјаците.
Дури и минатата есен, окупационите власти ветија дека ќе постават знаци низ градот за да им олеснат на луѓето да го најдат најблиското засолниште за бомби. Но, тие одбија да ја објават целосната скриена листа поради тајност. Дури и откако градот беше подложен на неодамнешни ракетни напади, официјалните лица објавија само список со телефонски броеви на управувачките компании, со кои луѓето можат да ја дознаат локацијата на најблиското засолниште. Списокот на засолништа за бомби и натаму останува тајна информација дури и за самите граѓани.
Пред една година локалните жители зборуваа за тоа дека дел од подрумите наменети за опремата се затворени, градот ги даде под закуп на комерцијални компании. Невозможно е да се користат како засолништа за бомби. Локалните власти исто така не можеа да го решат овој проблем.
Незгодна тема
Претставниците на окупаторските власти внимателно ја избегнуваат темата за засолништата за бомби и одговараат на прашања поврзани со неа само кога степенот на огорченост на жителите на Севастопол ќе достигне критична маса. Според официјалната верзија, на која претставниците на окупациската администрација се придржуваат во своите изјави, Крим не се плаши од гранатирање и ракетни лансирања од украинска страна, бидејќи руските системи за воздушна одбрана неутрализираат апсолутно секоја закана.
Во летото и пролетта, на ова инсистираа шефовите на анектираните региони назначени од Русија, Сергеј Аксенов и Михаил Развозаев, кои ја поканија американски туристи да се релаксираат на полуостровот. Со овој пристап, не е неопходно да се подготвуваат засолништа за цивилното население.
„Од почетокот на целосната војна, окупаторската власт на Крим ја користи максимата дека ништо не им се заканува на жителите на Крим и дека таканаречената специјална операција се одвива некаде, далеку од Крим“, објаснува шефот на јавната организација „Активен Крим“ во интервју за Радио Свобода, Руслан Жаднов.
Максимално беа скриени и првите успешни летови над Крим. [Оккупационные чиновники] излезе со смешни верзии за случајни пожари, планирани вежби и експлозивни работи. До ова, системот за предупредување на населението за опасност од воздух не беше вклучен. Според тоа, не се работеше на подобрување на засолништата. Сето тоа беше направено со една цел: да не се сее паника кај локалното население. Крим требаше да биде пример за успешно „повторно обединување“ со Русија и пример за безбедност за новите граѓани.
Според Жаднов, „состојбата со засолништата во Севастопол е жална и критична“. Се покажа дека засолништата не се опремени не само во станбени згради, туку и во државни претпријатија, универзитети, училишта и градинки.
„Во блиска иднина, ситуацијата нема да се промени. За да се изврши работа за подобрување на засолништата, неопходно е да се бараат финансии, изведувачи, да се спроведат тендери. А за тоа е потребно време, кое веќе е изгубено по вина на локалните превозници. Во сегашната ситуација, ги советувам нашите граѓани на Крим, пред сè, да се обидат да се држат што е можно подалеку од стратешките објекти на руските окупаторски сили и второ, да се групираат со соседите и да ги средат палките на станбените згради. Ако не го направите тоа, никој нема да го направи тоа наместо вас“, забележува активистот.
Драган Мишев / Цивил Медиа